Van Rainbow Nation naar Rape Town ?!
Zuid-Afrika was het eerste land ter wereld dat in haar grondwet discriminatie op basis van seksuele oriëntatie strafbaar stelde. Het is ook de enige staat in Afrika waar homo's kunnen trouwen. Toch komt geweld tegen lesbiennes in de vorm van zogenaamde 'corrige- rende verkrachting' er veelvuldig voor. Hoe kan dit ?!
De Zuid-Afrikaanse Phumla is net klaar met haar voetbaltraining als ze een lift accepteert van twee mannen. Phumla kent hen. De mannen komen ook uit Soweto; een township net buiten Johannesburg. Samen met twee vriendinnen stapt ze in de auto. Wat volgt is een gruwelijk tafereel: Phumla en haar vriendinnen worden ontvoerd, een huis ingesleurd en een voor een verkracht. De reden van de aanval ?! De lesbische geaardheid van de vrouwen.
De geweldsuiting naar Phumla en haar vriendinnen toe kan omschreven worden als 'corrective rape': seksueel geweld dat gebruikt wordt om iemand zogezegd te genezen van diens seksuele gerichtheid of genderidentiteit. Dergelijke gevallen van homofoob geweld nemen alsmaar toe in Zuid-Afrika. Daarbij treffen deze corrigerende verkrachtingen vooral zwarte Zuid-Afrikaanse lesbiennes.
Deze constatering lijkt in strijd met het progressief beleid dat Zuid-Afrika al enige tijd voert. Het land noteerde namelijk als eerste natie ter wereld dat discriminatie op basis van seksuele oriëntatie verboden is. Daarnaast mogen Zuid-Afrikaanse homostellen sinds 2005 huwen en Kaapstad verwelkomt de homogemeenschap door zich te profileren als 'The Gay Capital of Africa'. De volgende vraag dringt zich dan ook op: hoe kan in zo'n ogenschijnlijk tolerant land een klimaat heersen waarin corrective rape mogelijk is ?!
Homoseksualiteit ?! On-Afrikaans !!
Menig Zuid-Afrikaanse homoactivist is 't er over eens: onder veel zwarte Zuid-Afrikanen heerst nog steeds de opvatting dat homoseksualiteit on-Afrikaans en een westers importproduct is dat zijn oorsprong heeft in het kolonialisme. Critici concluderen echter dat homofobie juist on- Afrikaans is.
Tijdens de koloniale periode werden zwarte Zuid-Afrikanen immers geïndoctrineerd met christelijke waarden en normen, waarbij homoseksuali- teit werd afgedaan als een zonde of perversiteit. Door de kolonisatie van Zuid-Afrika werden inheemse gebruiken die eerder homoseksueel gedrag erkenden dan ook al snel in de kiem gesmoord. Zo stond er onder het koloniale regime lange tijd de doodstraf op geslachtsverkeer tussen mannen, werden traditionele geneesvrouwen - lesbische sangomas - gediscrimineerd en werden er op het platteland zwarte chiefs aan- gesteld die een heteroseksuele rolverdeling moesten verzekeren.
Tegenwoordig is heteroseksualiteit nog steeds de norm in het land. Zuid-Afrikanen die van deze norm afwijken worden gestigmatiseerd en hebben een grotere kans om blootgesteld te worden aan geweld en discriminatie. De recente schorsing van driehonderd zwarte Zuid-Afrikaanse schoolmeisjes lijkt daar een goed voorbeeld van. In 2010 werden er in de provincie KwaZulu Natal namelijk honderden scholieren naar huis gestuurd. De reden ?! Er waren sterke verdenkingen dat de schoolmeisjes lesbisch zouden zijn.
Vaders wil is wet
Dat heteroseksualiteit de norm is onder veel Zuid-Afrikanen, valt af te leiden uit hun patriarchale samenleving, of "de sociale organisatie die de mannelijke macht over vrouwen bewerkstelligt, verspreid en waarborgt". Uit antropologische studies blijkt namelijk dat zwarte Zuid-Afrikanen hun masculiniteit veiligstellen door hun seksuele veroveringen, prestige en autoriteit.
Daarbij zullen mannen die geen prestigieuze machtspositie hebben in de samenleving eerder geweld tegen vrouwen gebruiken. Het slachtoffer- schap van de zwarte Zuid-Afrikaanse vrouw lijkt daardoor dus niet af te hangen van haar eigen status maar juist van de status van de zwarte Zuid-Afrikaanse man. Deze laatste woont vaak in een van de vele townships en heeft een lage sociaal-economische status: hij is vaker armer en werkloos dan bijvoorbeeld de blanke Zuid-Afrikaan.
Daarnaast linkt de Zuid-Afrikaanse media de townships ook steeds aan armoede, geweld en sociale uitsluiting. Onder veel van de bewoners van deze townships heerst dan ook een gevoel van schaamte en minderwaardigheid. Om toch een positief zelfbeeld en enige vorm van erkenning te krijgen, lijken zwarte Zuid-Afrikaanse mannen hun masculiniteit en (hetero)seksualiteit dan ook daadkrachtiger te presenteren. Daarbij lijkt geweld in de vorm van corrective rape niet te worden geschuwd.
"Toen het mij overkwam voelde het als het ergste wat iemand mij ooit zou aandoen. Ze vertelden me continu dat ze me een lesje zouden leren; dat ik geen man was maar een vrouw. Dat ik me dus ook maar als een vrouw moest gedragen. Hij zei dat van alle levenslessen die ik zou leren, dit een klassieker zou zijn. En een klassieker was het …", vertelt een slachtoffer hierover.
Ondergerapporteerd & ongecategoriseerd
Het geweld tegen zwarte Zuid-Afrikaanse lesbiennes wordt nauwelijks gerapporteerd en blijft daardoor onopgemerkt in het publieke en politieke domein. Slachtoffers van corrective rape laten het vaak na om aangifte te doen, veelal uit vrees dat de politie hun seksuele oriëntatie onthult en men zo nogmaals slachtoffer wordt van mondeling of lichamelijk geweld.
Daarbij neemt de Zuid-Afrikaanse politie bij verkrachtingszaken slechts sporadisch de moeite om het plaats delict te bezoeken en fysieke be- wijsstukken te verzamelen. Volgens critici is dit te wijten aan slechte onderzoekskwaliteiten, gepaard met 'n desinteresse in het aanbieden van professionele hulp aan verkrachtingsslachtoffers. Het blijkt dan ook erg lastig om exacte cijfers van corrective rape te geven. Supportgroepen spreken van aanzienlijk meer slachtoffers dan de eenendertig - officiële - gevallen sinds 1998.
De hoofdoorzaak voor het gebrek aan precieze cijfers heeft voornamelijk te maken met het feit dat er bij de aangifte en vervolging van correc- tive rape geen rekening gehouden wordt met de intenties van de geweldplegers. De Zuid-Afrikaanse wetgeving kent geen aparte categorie voor haatmisdrijven, waardoor corrective rape geen specifieke definitie kent en dus onder een uitgebreide lijst van seksueel geweld valt. Diverse homorechtenorganisaties pleiten dan ook voor de juridische erkenning van corrective rape (en ander homofoob geweld) als een haatmisdrijf.
Actie is reactie
Zuid-Afrikaanse homoactivisten zijn erg actief in het onder de aandacht brengen van corrective rape. Ze organiseren regelmatig protestacties en op internet circuleert 'n petitie om corrective rape wettelijk te laten opnemen als haatmisdrijf. Dit verloopt succesvol: actiegroep-tegen-corrige- rende-verkrachting Luleki Sizwe ('Disciplineer de Natie') had in 2011 al een ontmoeting met de Zuid-Afrikaanse minister van Justitie. Naar aan- leiding hiervan is een zogeheten task team samengesteld dat onder meer voorlichtingscampagnes moet lanceren.
Maar dit beleidsproces verloopt langzaam en ondertussen zet het seksueel geweld tegen zwarte lesbiennes zich voort. Het afgelopen jaar be- richtte de Zuid-Afrikaanse media nog over corrective rape-zaken in de provincies Limpopo en KwaZulu Natal. Daarbij betrof het vaak verkrach- tingsgevallen met een dodelijke afloop.
Samenwerking tussen Zuid-Afrikaanse homoactivisten, mensenrechtenorganisaties en feministische groeperingen zou ook kunnen helpen. Door gezamenlijk druk uit te oefenen op hun regering, kan het leed van vele zwarte Zuid-Afrikaanse lesbiennes wellicht hoger op de politieke agenda komen en zo sneller erkend, bestraft of zelfs voorkomen worden.
bron: www.KennisLink.nl
