De een is geen goede moslim. De ander geeft de islam een slechte naam. Dit soort verschillen in beleving van de islam vormt de kern van de tweestrijd in Egypte, die deze week opspeelt in aanloop naar het referendum over de islamitische grondwet.
Het gelegenheidsverbond dat vorig jaar de val van Moebarak teweegbracht, is definitief uit elkaar gevallen. De vrijheid van het nieuwe Egypte heeft de diepe, onderliggende scheidslijn in de maatschappij geopenbaard. Daarbij staat het zogenoemde seculiere deel van de bevolking lijnrecht tegenover het zelfbenoemde religieuze deel.
Beide kanten kennen talloze opsplitsingen en ontelbare persoonlijke varianten, maar oog in oog met de gemeenschappelijk vijand zijn er twee kampen ontstaan.
Rol van de islam
Op het spel staat de grondwet, die de visie van de islamisten in beton dreigt te gieten. Maar het fundamentele gevecht gaat niet om de grondwet, maar om het karakter van de hele samenleving en om de vraag welke rol de islam daarin moet spelen. Dat is een gevecht dat - gegeven het prille karakter van de Egyptische 'democratie' - nog lang dreigt te gaan duren.
In grote lijnen ziet het seculiere kamp religie als een persoonlijke beleving. Islamisten gebruiken de term seculier als synoniem voor goddeloos, maar ook veel vrome moslims die vijf keer per dag bidden en de uitgangspunten van hun religie niet in twijfel trekken, maken deel uit van het seculiere kamp. De dogmatische en sektarische aard van de politieke islam verhoudt zich niet met hun persoonlijke beleving.
Jeugd
De tweestrijd verraadt ook een generatiekloof, met als belangrijkste verschil dat een groot deel van de jeugd weigert om blind enige vorm van autoriteit te aanvaarden. Voor hen zit de dictatuur per definitie in de politieke islam opgesloten. "Dat maken we zelf wel uit", is een veelgehoord argument onder jongeren. De tijden dat de dictator en de imam de kudde klakkeloos aanstuurden, zijn wat hen betreft voorbij.
In vergelijking met de islamisten, die de religieuze beleving als een maatschappelijke plicht beschouwen, maakt dat uitgangspunt hen automatisch 'liberaal', hoewel velen van hen er meningen op nahouden die in het Westen als extremistisch zouden worden beschouwd. Zo zien zelfs de liberalen het gebruik van geweld steeds meer als de enige manier om met de tegenstander te communiceren.
Het relatieve onderscheid is nu absoluut. En de angst voor de ander zit diep. Beide kampen hebben hun harde kern van aanhangers die bereid zijn te sterven voor de zaak, maar veruit het grootste deel van de bevolking zit er ergens tussenin en ziet zich nu gedwongen een keuze te maken.
Kiezers in een spagaat
Onder Moebarak waren de verschillen weinig relevant. Iedere groep leefde in zijn eigen luchtbel. Maar nu democratie het toverwoord is, en de stembus allesbepalend, vechten beide kampen om de gunst van het volk. En de kiezers verkeren in een spagaat tussen het uitgangspunt dat de islam per definitie goed is en de angst dat de islamisten alle lol uit het leven zullen halen.
Het gevolg is dat het gevecht wordt gevoerd met clichés die de ingewikkelde materie overzichtelijk houden. De islamisten verspreiden geruchten over het homohuwelijk dat de seculieren zouden willen doorvoeren en de seculieren roepen dat Egypte hard op weg is het nieuwe Iran of Saoedie-Arabië te worden, waar vrouwen niet mogen autorijden en meisjes op hun negende kunnen worden uitgehuwelijkt.
"Het positieve aan het conflict is dat deze ideeën eindelijk naar buiten komen en worden besproken", meent Nagwa Hassan, medewerker van een niet-gouvernementele organisatie. Hassan geeft toe dat het vooralsnog niet tot een echte discussie is gekomen.
"Maar mensen zijn wel begonnen met nadenken over de verschillende visies. Dus ook als de grondwet wordt goedgekeurd, betekent dat niet het einde van het gevecht."
bron: Trouw.nl
