Eindelijk is het zover ‼ Op 14 januari 2016 in Nederland en 20 januari 2016 in België verschijnt de
langverwachte film over het leven van transseksueel kunstschilder Lili Elbe met
Eddie Redmayne, Alicia Vikander, Ben Whishaw en Matthias Schoenaerts in de Neder- landse en Belgische filmzalen. The Danish Girl is een prachtige en betekenisvolle film,
ondanks de felle kritiek die er op het verhaal komt.
Lili Elbe, in het Deense stadje Vejle geboren als Einar Wegener, is een van de eerste personen ter wereld waarvan geweten is dat zij
een chirurgische geslachtsoperatie onderging. Einar leerde op school schilderes Gerda Wegener kennen. Ze trouwden op jonge leeftijd.
Einar werd op dat moment als een toonaangevend
landschapschilder beschouwd. Hij gebruikte zijn succes om zijn vrouw in haar
artistieke am- bities te steunen. Zo poseerde hij als vrouw voor Gerda bij de
afwezigheid van vrouwelijke modellen. Hij droeg op dat moment kousen, hoge
hakken en jurken. Op vraag van zijn vrouw, zodat ze ook een idee had van hoe de
plooien in de kleding vielen. Einar voelde zich opmerkelijk comfortabel in die
vrouwelijke rol. Zo ontstond de persona 'Lili'.
Argusogen op film gericht
De filmtitel The Danish Girl verwijst naar de succesvolle
roman van Amerikaans auteur David Ebershoff over het koppel Einar/Lili en
Gerda. Ebershoff baseerde zijn roman op het dagboek van Lili, maar gunde
zichzelf daarbij de nodige interpretatievrijheid.
Oscarwinnaar Eddie Redmayne neemt de rol van zowel
Einar als Lili op zich. De Zweedse actrice Alicia Vikander geeft
gestalte aan Gerda.
De regie is in handen van Oscarwinnaar Tom Hooper ('The King's Speech' en Les Misérables'). The Danish Girl is daardoor qua talent een pres- tigeproductie met Oscarambities en wellicht de belangrijkste film in jaren over een transseksueel personage. Er wordt dan ook met argusogen gekeken naar hoe Lili wordt neergezet, niet alleen door filmcritici, maar ook door de transgendergemeenschap.
De regie is in handen van Oscarwinnaar Tom Hooper ('The King's Speech' en Les Misérables'). The Danish Girl is daardoor qua talent een pres- tigeproductie met Oscarambities en wellicht de belangrijkste film in jaren over een transseksueel personage. Er wordt dan ook met argusogen gekeken naar hoe Lili wordt neergezet, niet alleen door filmcritici, maar ook door de transgendergemeenschap.
Redmayne overtuigt
De film kreeg in de VS grotendeels positieve recensies, maar
er was ook scherpe kritiek. Zo was er ongenoegen bij enkele
transgenderactivis- ten dat de hoofdrol niet aan een transgender actrice werd
gegeven. Alleen transgenders zelf zouden een dieper begrip van de
transgenderge- meenschap hebben. Ik begrijp de gevoeligheid, maar anderzijds
getuigt het van emancipatie dat cisgender mannen bereid zijn de inleving in een
transvrouw ten volle te doen. Eddie Redmayne komt dan ook beslagen ten ijs. Hij
liet zich voor de voorbereiding op zijn rol bijstaan door trans- gender
regisseuse Lana Wachowski.
Redmayne weet Lili fantastisch te incarneren met zijn
amandelvormige ogen en kwetsbare uitstraling. Een Oscar voor Beste Mannelijke
Hoofd-
rol heeft zijn waarde bij het kandideren voor een veeleisende rol. Redmayne overtuigt als zoekende persoon die geen vrede meer heeft met
de hem toegewezen genderrol. Een tweede Oscarnominatie op rij is zeker niet uitgesloten. Wat mij vooral fascineert is in welke categorie de Academy of Motion Picture Arts and Science hem zou nomineren. Beste Vrouwelijke Hoofdrol, Beste Mannelijke Hoofrol of beide ?! Durft de gerenommeerde filmorganisatie die categoriale muren eindelijk te slopen ?!
rol heeft zijn waarde bij het kandideren voor een veeleisende rol. Redmayne overtuigt als zoekende persoon die geen vrede meer heeft met
de hem toegewezen genderrol. Een tweede Oscarnominatie op rij is zeker niet uitgesloten. Wat mij vooral fascineert is in welke categorie de Academy of Motion Picture Arts and Science hem zou nomineren. Beste Vrouwelijke Hoofdrol, Beste Mannelijke Hoofrol of beide ?! Durft de gerenommeerde filmorganisatie die categoriale muren eindelijk te slopen ?!
Een andere kritiek luidde dat The Danish Girl voorbij gaat
aan het feit dat Lili Elbe vermoedelijk interseksueel was. Een eerder
feitelijke dis- cussie. De interseksualiteit van Lili staat immers nog steeds ter
discussie, en ik vermoed dat het ook zo zal blijven aangezien belangrijke persoonlijke
documenten van Lili Elbe die hierin uitsluitsel konden geven, en die bewaard
werden in het Institut für Sexualwissenschaft, in de jaren dertig door de nazi's
werden vernietigd. Kritiek ten spijt: een film kan geen zichtbaarheid geven aan
alle minder zichtbare groepen in de samenleving. Die sleutelfilm voor
interseksuelen ligt nog in het verschiet, daarvan ben ik overtuigd.
Onvoorwaardelijke liefde
De belangrijkste kritiek is echter dat de film een gemiste
kans zou zijn om van een transseksueel persoon in een mainstream film een
volwaar- dig hoofdpersonage te maken. Enkele critici storen zich eraan dat Alicia
Vikander een volgens hen te grote rol krijgt bedeeld. Daarbij gaan die critici
echter voorbij aan de essentie van de film ‼
'The Danish Girl' gaat niet in de eerste plaats over de
transitie van Lili, maar wel over de onvoorwaardelijke liefde tussen Einar/Lili
en Gerda. In de film toont Gerda opmerkelijk veel begrip voor Lili's
genderdysfore gevoelens, ook al knagen die aan hun relatie. Gerda houdt immers
van Einar en ziet er tegenop afscheid van hem te nemen. Ze mist hem. Op dat
moment maakt Lili haar pijnlijk duidelijk dat Einar dood is en niet meer
terugkomt. Het rouwproces dat de partners van transgenders doorlopen, de onrust
over de vraag of er nog ruimte is voor intimiteit na de transitie, of de
transitie niet het eindpunt de relatie betekent, worden zeer menselijk en
overtuigend overgebracht. Dat maakt van 'The Danish Girl' zo'n betekenisvolle
film ‼ Als je echt van iemand houdt, moet je bereid zijn om van die persoon
afscheid te kunnen nemen. Zal Gerda daarin slagen ?! Het antwoord ligt besloten
in een prachtige scène op de heuvels langs de kust waarin Gerda Lili's geliefde
sjaal in de wind dreigt te verliezen.
Het is fictie, dwaas ‼
Verwacht je niet aan een nauwgezet portret van Lili's leven.
Het uitgangspunt van The Danish Girl is een roman, geen biografie. We hebben
hier te maken met fictie. Vreemd dat zoveel recensenten het daar zo moeilijk
mee hebben. Er bevinden zich heel wat 'onnauwkeurigheden' in de film. Het is
inderdaad dwaas dat de marketingjongens de film trachten te verkopen als een 'true
story', maar ik luister al lang niet meer naar hen. Een film mag voor zichzelf
spreken.
Een bekend erotisch portret van Lili dat nergens in de film
wordt vermeld, Gerda die aanwezig is op cruciale momenten waarop ze in
realiteit niet aanwezig was … ‼ Eigenlijk kan ik er mij niet druk in maken. Goede
cinema draait voor mij vooral om fictie en emotie, niet om
waarheids- getrouwheid.
Belgisch cachet
Zo zijn er verscheidene scènes in Brussel gefilmd, wat
Parijs moet voorstellen. Maakt dat de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen, 't Warandepark, het Hortamuseum en café Le Falstaff minder
mooi ?! Uiteraard niet ‼ De beeldtaal is weelderig. De locaties, de kostuums, de
rekwisieten, de composities, de belichting … ‼ Alles is tot in de puntjes
verzorgd. Het oog voor betekenisvolle details misstaat niet in een film over
kunstenaars.
Matthias Schoenaerts speelt in 'The Danish Girl' een
oude vriend van Einar speelt en begint een niet zo evidente driehoeksrelatie
met Lili en Gerda. Het geeft de film een nog Belgischer cachet. Vergis je dan
ook niet: The Danish Girl is een Amerikaans-Brits-Belgische film in
samen- werking met Taxshelter.be.
Bovenal een mens
'The Danish Girl' slaagt er bovenal in om Lili Elbe als mens
van vlees en bloed neer te zetten. Ze is geen martelaar, maar iemand die met de
moed der wanhoop een ingrijpende beslissing neemt. Een stap die haar het leven
kan kosten, maar haar ook het perspectief biedt om met zichzelf te kunnen
leven. Ze is evenmin een god, een scheppend figuur waar iedereen zich naar
dient te richten. Lili is charmant en creatief, maar heeft ook kleine kantjes.
Ze is een tikkeltje zelfzuchtig en niet geheel trouw aan haar partner. Daarvoor
zijn de stuntelige charmes van Ben Whishaw in de charmante bijrol van
Hendrik te verpletterend. Lili, de muze van schilderes Gerda, wordt opnieuw een
mens. Bovenal een mens ‼
Zo ga je echt in de personages geloven. Die menselijkheid
maakt dat de film je beetgrijpt van de eerste lach tot de laatste snik. Zonder
emotie, geen goede cinema. Ik kon me inleven in de risico's die de dokter die
Lili behandelde nam, de opwinding en de faalangst van Einar die voor het eerst
als vrouw uitgaat, de ontreddering van Gerda wanneer ze haar man onverwacht in
vrouwenkleding aantreft, en de fascinatie en het oever- loze verlangen van
Hendrik die aanvankelijk maar geen hoogte krijgt van dat mysterieuze meisje
Lili. 'The Danish Girl' treft recht in het hart, en beweegt zelfs een koele
kikker als mij tot tranen. Een zeldzame filmervaring. Een om te koesteren ‼
bronnen: ZiZo-Magazine.be / YouTube.com
